Halina Bieżan-Glonek ps. Lalunia

Kolumbowie

Kolumbowie to określenie młodzieży polskiej, która przyszła na świat w niepodległej już Polsce w latach 20. XX wieku. Urodzili się w rodzinach o różnym statusie społecznym i finansowym. Wpływały na nich zatem często odmienne uwarunkowania, jednak ich wspólnym doświadczeniem pokoleniowym odciskającym piętno na całe ich życie była II wojna światowa.

Życie w małych ojczyznach

Na terenie Cytadeli na Żoliborzu przed II wojną światową mieszkali wysocy rangą wojskowi. Życie w rodzinie oficerskiej różniło się od warunków w jakich funkcjonowali inni mieszkańcy Warszawy.
W II RP Cytadela stała się miejscem uroczystości państwowych. Hołd oddawano głównie więźniom X Pawilonu czy żyjącym jeszcze weteranom Powstania Styczniowego.

Wrzesień '39

Bohaterka filmu, córka zawodowego żołnierza stacjonującego w Cytadeli, mieszkała na terenie fortu. Wspomina atmosferę ostatnich tygodni przed wybuchem II wojny światowej i własne przeświadczenie o tym, że nic złego nie może się stać.

Kapitulacja Warszawy

Po kapitulacji Warszawy dnia 28.09.1939 roku Niemcy zajęli strategiczne punkty miasta m.in. centrale telefoniczne, radiostacje, Cytadelę, z której wysiedlili wojsko i ich rodziny.
Żołnierze niemieccy przejmowali również budynki w najlepszych lokalizacjach Warszawy.
Punktem kulminacyjnym była defilada jednostek Wehrmachtu w Alejach Ujazdowskich, którą przyjmował Adolf Hitler.

Tajne komplety

Po ukończeniu szóstej klasy szkoły podstawowej rozpoczynał się drugi etap edukacji, określany jako szkoła ogólnokształcąca.
Składało się na niego czteroletnie gimnazjum, kończące się tzw. małą maturą, która umożliwiała dalszą naukę w liceum ogólnokształcącym lub zawodowym.
Dwuletnią naukę kończyła tzw. duża matura, umożliwiająca pójście na studia.

Łączność w Państwie Podziemnym

Radiostacje nadawały audycje o charakterze propagandowo-informacyjnym, ale też za ich pośrednictwem przekazywano zaszyfrowane informacje o alianckich zrzutach broni i amunicji. Były one bezwzględnie zwalczane przez okupanta, dlatego często zmieniano miejsce swojego nadawania.
W czasie okupacji działały też służby łączności, które zapewniały przepływ informacji drogą telefoniczną pomiędzy oddziałami, odpowiadały również za nawiązywanie kontaktu z Londynem.
Należała do nich również młodzież harcerska, która przenosiła meldunki.

część 1

część 2

część 3

Przed godziną W

W lipcu 1944 roku warszawiacy z radością przyjmowali doniesienia o niemieckiej klęsce na froncie wschodnim i o wyswobodzonych miastach polskich przez armię radziecką.
Niemcy pośpiesznie opuszczali stolicę pod naporem wojsk sowieckich, które pojawiły się na przedmieściach Pragi.
Państwo podziemne z niecierpliwością oczekiwało na sygnał do wybuchu powstania.

Dekonspiracja

Pierwszego sierpnia 1944 roku jeszcze przed godziną W grupa Powstańców podczas przenoszenia broni na warszawskim Żoliborzu wpadła na niemieckich żandarmów. Doprowadziło to do strzelaniny, co zaalarmowało żołnierzy okupanta. Kolejne walki odbyły się przy ul. Suzina 8 i na Marymoncie. Sprawiło to, że niemieckie oddziały zostały postawione w stan gotowości, odcinając Żoliborz od reszty miasta. To z kolei sparaliżowało powstańczą mobilizację i spowodowało, że Niemcy wiedzieli już, że dojdzie do walk również w innych częściach miasta.

Rzeczpospolita Żoliborska

Podczas Powstania Żoliborz był stale atakowany, ale nie został zdobyty aż do 30 września. Wyglądało na to, że w tej dzielnicy panuje nieformalny kompromis. Dla Niemców Żoliborz stanowił punkt skoncentrowanych ataków na Wolę i Stare Miasto, a dla Powstańców był przestrzenią odrębnej organizacji życia, zarówno wojskowego, jak i cywilnego.

Ludność cywilna

W pierwszych dniach powstania ludność cywilna serdecznie witała żołnierzy AK, opatrywała rannych w swoich mieszkaniach, dzieliła się z nimi jedzeniem i wodą.
Mieszkańcy Warszawy spontanicznie przyłączali się do budowy rowów lub barykad, które miały zamknąć drogę czołgom.
Kiedy jednak po kilkunastu dniach wiadomo było, że powstanie nie zakończy się sukcesem, początkowy entuzjazm zamienił się w żal i pretensje.

Klęska na Dworcu Gdańskim

Walki na Dworcu Gdańskim były jednym z najtragiczniejszych epizodów Powstania Warszawskiego.
Oddziały polskie spotkały się z przewagą liczebną nieprzyjaciela, Niemcy utrzymywali na Dworcu Gdańskim oraz wzdłuż torów bardzo silne oddziały wspierane przez gniazda karabinów maszynowych, granatniki, moździerze.
Ostatecznie walki zakończyło użycie przez Niemców pociągu pancernego, który spowodował ogromne straty w ludziach.

Obóz przejściowy w Pruszkowie

Po kapitulacji Powstania Warszawskiego Niemcy dążyli do wysiedlenia całej ludności zamieszkującej miasto. Większość trafiła do obozu przejściowego w Pruszkowie, gdzie przechodzili często brutalną segregację.
Osoby zdolne do pracy były wywożone na roboty przymusowe w głąb Rzeszy lub do obozów koncentracyjnych.
Osoby niezdolne do pracy porzucano na terenie Generalnego Gubernatorstwa.

Zagłada miasta

Warszawiacy, którzy powrócili do miasta na przełomie roku 1944 i 1945, zastali ruiny, zburzoną infrastrukturę przemysłową, zgliszcza kamienic, wyszabrowane budynki.
Większość poszukiwała swoich bliskich z nadzieją na powtórne spotkanie.